چکیده
به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می نماید؛ برخى قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیه هاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع و غرض اصلى سوره برقرار است؛ آنان این ویژگى - وحدت موضوعى - را از معجزات برتر و مقتضاى بلاغت و حکمت الهى مى دانند. هرچند از سوی طرفداران این نظریه، تلاش هایی گسترده برای اثبات «وحدت موضوعی سوره های قرآن» انجام گرفته است، اما ضعف ها و کاستی هایی در دلایل ارائه شده وجود دارد که مانع از پذیرش این نظریه خواهد شد. در این نگاشته دلایل و شواهد این نظریه نقد و بررسی می شود. افزون بر کاستی های موجود در دلایل این نظریه؛ ناسازگارى نظریه با تنوع آشکار موضوعات در بسیارى از سوره ها؛ فقدان معیاری اطمینان بخش؛ خطر تفسیر به رأى؛ دشوارى دست یابى به موضوع اصلى در هر سوره، فقدان اشارتى در قرآن و کلام معصوم، تشتت و اختلاف فراوان در موضوعاتی که از سوی طرفداران این نظریه برای هر سوره معرفی شده است، به مثابه دلایلی هستند که به نفی و انکار نظریه وحدت موضوعی می انجامد.
«یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم» "ای مردم، ما شما را از مرد و زنی آفریدیم و در گروهها و تیرههای بزرگ و کوچک جای دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ همانا گرامی‌ترین شما نزد خدا، با تقوی‌ترین شماست".(حجرات/۱۳)
تفسیر فُرات کوفی، تفسیری روایی به عربی از ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، محدّث و مفسر شیعی، متوفاى اوایل قرن چهارم می باشد.
تفسیر فرات، براساس ترتیب سوره ها تنظیم شده و برخلاف مفسران متقدم شیعه مانند قمی و عیاشی تنها آیاتی را که در شأن نزول و تفسیر یا تأویل قریب و بعید آنها روایتی درباره تعالیم و اعتقادات شیعی از ائمه شیعه یا صحابه و برخی تابعین بوده، برگزیده است.
این کتاب تفسیر قرآن به زبان عربی و به شیوه «روایی» در قرن چهارم هجری قمری است که به تفسیر «فرات کوفی» مشهور است. تفسیر فرات، براساس ترتیب سوره ها تنظیم شده و برخلاف مفسران متقدم شیعه مانند "قمی و عیاشی" تنها آیاتی را که در شأن نزول و فضائل و تفسیر یا تاویل خاندان عصمت و طهارت و اعتقادات شیعه درباره ائمه و صحابه و تابعین بوده، برگزیده است.
امروزه اشتباهی که برخی از متدینین با آن مواجه هستند نگرش حداقلی به معارف دینی است که موضوع اصیل و بلند مهدویت نیز از آن مستثنی نیست. برای برخی خواندن روزانه دعای فرج و خواندن هفتگی دعای ندبه مساوی شده با انتظار. در حالی که در روایات، «انتظار» یک عمل - که برترین عمل، سخترین آنها معرفی شده- است. پس جای تامل است که منظور از افضل اعمال چیست؟
انسانی که در مکتب اسلام تربیت یافته، موجودی تک بعدی نیست. او نه تارک دنیاست و نه فریب خورده و کور و کر جلوه های دنیا. آن که پای آموزه های وحی نشسته برای دنیایش چنان کار می کند که گویا تا ابد بر روی همین کره خاکی زندگی خواهد کرد و برای آخرتش چنان کار می کند که گویا ثانیه دیگر راهی دیار باقی است. وی از برآیند این دو رویکرد شیوه زندگی سالم خود را می یابد. در فرهنگ انتظار نیز می توان مردم را در این قالب تقسیم بندی، وارد کرد.
آیت‌الله جوادی آملی در پیامی به مسابقات سراسری قرآن کریم، اکتفای صرف به لفظ و قرائت قرآن را مانعی برای دستیابی به اهداف عالی و تربیت معانی قرآن کریم دانست.
