بازشناسی مفهوم تدبر در قرآن

یامن له الدنیاوالأخره

چکیده
تدبّر؛ اصطلاح ویژه‌ای است که وحی قرآنی، آن را برای ژرف‌اندیشی در کل  قرآن به کار برده است و کاربردی جز در قرآن‌شناسی ندارد. در تفاسیر،کلام و اخلاق از واژه تدبّر و مشتقات آن بسیار سخن گفته‌اند، اما در مفهو‌م‌شناسی آن و تفاوتش با تفاسیر مترادف، متوقف مانده‌اند، درحالیکه کناره‌گیری از فهم قرآن و عدم تدبر در آن موجب بی‌ایمانی و دور شدن از منبع وحی الهی است. این پژوهش بر آن است ضمن بررسی واژه تدبّر و تعابیر مترادف آن، به تفسیر آیات قرآنی بپردازد که به مفهوم تدبّر در قرآن اشاره می‌کنند.

متداول ‌ترین نام برای این مصحف الهی

یامن له الدنیاوالأخره

کتاب الهی مسلمانان، در آیات بسیاری خود را با اوصاف و نام‌هایی معرفی می‌کند که در آن‌ها، رازهایی نهفته است و هر کدام جلوه‌ای از گوهر ذات و نور صفات این کتاب جاودانه را به نمایش می‌گذارند.

در نتیجه، پژوهش درباره اسماء و صفات قرآن، امری ضروری بوده و در شناخت هر چه بهتر این کتاب الهی تأثیر بسزایی خواهد داشت.

---

نام قرآن در عصر پیامبر(صلی الله علیه و آله)

درباره اینکه در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مجموعه وحی الهی به چه نام مشخصی یاد می‌شده، سخن قطعی و روشنی در دست نیست. چه، هنوز باب وحی مسدود نشده و تدوین قرآن کامل نگردیده بود.

البته در همان آیات صدر نزول، کلمه "قرآن" نازل گردیده و این نام بر تمام یا بخشی از کلام الهی یا هر دو اطلاق می‌گشت. اما نام‌ های دیگری همچون کتاب، ذکر، فرقان و ... از نام‌های بسیار مذکور در قرآن بودند.

بنابراین نام رایجِ مشخصی که همه در آن زمان بر آن اتفاق نظر داشته باشند، بازگو نشده است.

چشم خدا را اذیت نکنیم!!!!

یامن له الدنیاوالأخره

---

اهل بیت علیهم السلام جایگاه راز خدا، پناهگاه دین او، صندوق علم او، مرجع حکم او، گنجینه های کتاب های او، و کوه های دین او می باشند، خداوند به وسیله آنها پشت دین را راست کرد و تزلزلش را مرتفع ساخت... احدی از امت با آل محمد قابل قیاس نیست. کسانی را که از نعمت آنها متنعمند با خود آنها نتوان هم ترازو کرد، آنان رکن دین و پایه یقینند، تندروان باید به آنان (که میانه روند) برگردند و کندروان باید سعی کنند به آنان برسند.

---

در روایات مختلف، امامان ما چشم بینای خدا نامیده شده اند و بارها حضرت علی علیه السلام بر این موضوع تأکید کرده اند.(ترجمه جلد هفتم بحار الانوار، ج4، ص191 و ص202)

در زمان زندگی ما امام زمان علیه السلام چشم بینای خداوند هستند یعنی بر همه اعمال ما ناظر و آگاه هستند، وقتی گفته می شود همه اعمال یعنی کوچک ترین عمل و نیت ما انسان ها به خدمت ایشان عرضه می شود. قرآن مى فرماید: وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُوْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُون «بگو عمل کنید، خداوند و فرستاده او و مومنان اعمال شما را مى بینند و به زودى به سوى کسى باز مى گردید که پنهان و آشکار را مى داند و شما را به آنچه عمل مى کردید خبر مى دهد» (105/آل عمران). پس امام عصر علیه السلام از کوچک ترین اعمال و گناهان ما(حتی یک نگاه از روی عصبانیت به پدر و مادر) با خبر است.

مبارزه با هرگونه آلودگی جنسی در سوره ...

یامن له الدنیاوالأخره

آیاتی که متضمن حکم پوشش است و به طور ظاهر یا نص بر احکام پوشش دلالت دارند بر دو قسم است:

یک پوشش جمعی برای خانواده و دوم پوشش فردی برای تک تک افراد. در پوشش خانواده نیز دو شکل متصور است: یک پوشش افراد خانواده از غیر خانواده، دوم پوشش افراد خانواده از بعضی افراد خانواده که خود این شکل در افراد بالغ و غیر بالغ متفاوت است.

اما پوشش فردی نیز بر دو قسم است؛ برای مردان و برای زنان. در مورد زنان دو بخش می‌شود: آنچه برای عموم زنان است و آنچه مختص به زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله) است.

علاوه بر این موارد، آیاتی در قرآن است که به طور اشاره یا کنایه بر مسئله پوشش دلالت دارند.

 

یک آیه قرآن بخوانیم؛ «بقیة الله»

یامن له الدنیاوالأخره

  اعوذبالله‌من‌الشیطان‌الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

«بَقِیَّةُ اللّهِ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ وَمَا أَنَاْ عَلَیْکُم بِحَفِیظٍ»

    اگر ایمان آورده اید ، آنچه خدا باقی می‌گذارد (بَقِیَّةُ اللّه) برایتان بهتر است و من نگهبان شما نیستم

***

در تفسیر نمونه آمده است:

تعبیر به «بقیة الله» یا به خاطر آن است که سود حلال اندک چون به فرمان خدا است «بقیة الله» است .
و یا اینکه تحصیل حلال باعث دوام نعمت الهى و بقاى برکات مى شود.
و یا اینکه اشاره به پاداش و ثوابهاى معنوى است که تا ابد باقى مى ماند هر چند دنیا و تمام آنچه در آن است فانى شود، آیه ۴۶ سوره کهف و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا نیز اشاره به همین است .
و تعبیر به ان کنتم مؤ منین (اگر ایمان داشته باشید) اشاره به این است که این واقعیت را تنها کسانى درک مى کنند که ایمان به خدا و حکمت او و فلسفه فرمان‌هایش داشته باشند.

در قرآن حرفی از امام علی هست؟!

یامن له الدنیاوالأخره

بهترین راه اثبات امامت امام علی(علیه السلام) برای اهل سنت، تمسک به قرآن و روایاتی که در توضیح آنها در کتب خودشان نقل شده است، می باشد و البته بدیهی است که انسان باید حقیقت جو باشد تا به توجیهات ناصواب و غیر عقلانی متوسل نشود و چشم را به روی حقیقت نبندد.

در قرآن مجید آیات فراوانی است که با استفاده از احادیثی که از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در شأن نزول آنها وارد شده است، امامت امام علی(علیه السلام) را اثبات می نمایند.

به آیاتی چند توجه فرمایید:

تفسیر آیاتی از سوره نحل

و در تفسیر آیه(هل یستوی هو و من یامر بالعدل و هو علی صراط مستقیم)

آیا او کسی است که به عدالت فرمان دهد و به راه راست رود چگونه برابر تواند بود.

امام باقر(علیه السلام) فرمود: مقصود از کلام خدا ”اهل یستوی هو و من یامر بالعدل ” علی بن ابیطالب است که بر صراط مستقیم می باشد.

توحید و توسل به ائمه علیهم السلام

یامن له الدنیاوالأخره

عبادت این است که انسان در برابر موجودى خضوع کند که او را خالق جهان و رازق انسان و بخشنده و بخشاینده بداند، و لااقل تصور کند که برخى از کارهاى خدا به او سپرده شده است، چنان که مشرکان، چنین تصوّرى مى کردند. این نوع خضوع از آن خدا است و شایسته هیچ موجودى نیست و لذا مى گوییم: (إیّاک نعبد)، «فقط ترا مى پرستیم».

---

ولى خضوع در برابر موجودى که او را بنده شایسته خدا بداند، و هرگز تصور نکند که او خداى جهان است و یا کسى است که کارهاى جهان به او تفویض و واگذار شده، فقط تکریم و احترام است، مانند تکریم پدر و مادر و تکریم معلم و استاد و تکریم امیران و رهبران و... .

توحید و توسلات

در توسل و استشفاع به اولیاء خدا اول باید تحقیق کرد که به کسی و از کسی باشد که خداوند او را وسیله قرار داده است. قرآن کریم می فرماید: یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله. (مائده/ 35)

به طور کلی توسل به وسائل و تسبب به اسباب با توجه به اینکه خداست که سبب را آفریده است و خداست که سبب را قرار داده است و خداست که از ما خواسته است از این وسائل و اسباب استفاده کنیم به هیچ وجه شرک نیست بلکه عین توحید است. در این جهت هیچ فرقی میان اسباب مادی و اسباب روحی میان اسباب ظاهری و اسباب معنوی میان اسباب دنیوی و اسباب اخروی نیست منتهای امر اسباب مادی را از روی تجربه و آزمایش علمی می توان شناخت و فهمید که چه چیز سبب است؟ و اسباب معنوی را از طریق دین یعنی از طریق وحی و از طریق کتاب و سنت باید کشف کرد.