نزول وحى بر پیامبر، حقّ است
نزول آیات الهى بر پیامبر، بدون کم و کاست و براساس حقّ و حقیقت است. همچنین عمل ها و عکس العمل ها، پاداش ها و کیفرهاى امّت ها، مطابق یک سرى اصول و سنّت هاى پایدار است.
خداوند، نه بر بندگان تکلیفِ فوق طاقت مى کند و نه در کیفر و پاداش، شرایط و استعدادها و توان افراد را یکسان مى بیند، که این ها موجب ظلم مى گردد.
ظلم را کسى روا مى دارد که یا کمبود داشته باشد و یا نتواند از راه حقّ به مقصود خود نایل شود و یا از بدى و زشتى ستم غافل باشد و بر خداوند سبحان هیچ یک از این موارد صادق نیست. خداوندى که همه چیز از اوست و بازگشت همه چیز نیز به سوى اوست، چه نیازى به ظلم کردن دارد؟!
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَمَا اللّهُ یُرِیدُ ظُلْمًا لِّلْعَالَمِینَ (آل عمران ـ 108) وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأُمُورُ(آل عمران ـ 109)
اینها آیات خداوند است که ما آن را به حقّ بر تو مى خوانیم و خداوند هیچ ستمى را بر جهانیان نمى خواهد.
و آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، از آن خداست و بازگشت همه امور تنها به سوى خداست.
تِلْکَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ وَمَا اللّهُ یُرِیدُ ظُلْمًا لِّلْعَالَمِینَ:
این آیه اشاره به بحث هاى مختلف گذشته درباره اتحاد و انفاق و ایمان و کفر و امر به معروف و نهى از منکر و نتائج و عواقب آنها کرده، مى فرماید: اینها آیات خدا است که به حق بر تو مى خوانیم و آنچه بر اثر تخلف از این دستورات دامنگیر افراد مى شود، نتیجه اعمال خود آنها است و خداوند به هیچ کس ستم نمى کند، بلکه این آثار شوم همان است که با دست خود براى خود فراهم ساختند.
وَلِلّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ وَإِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأُمُورُ:
این آیه در حقیقت مشتمل بر دو دلیل بر عدم صدور ظلم و ستم از ناحیه خدا است:
نخست اینکه خدایى که مالک تمام هستى و موجودات این جهان مىباشد ظلم و ستم درباره او مفهومى ندارد، کسى تعدى به دیگرى مى کند که فاقد چیزى باشد که دیگران دارند.
به علاوه ظلم و ستم درباره کسى مفهوم دارد که ممکن است بدون جلب رضایت او کارى صورت گیرد اما آن کس که تمام امور هستى از آغاز تا پایان به او باز مى گردد و هیچ کس بدون اذن او نمى تواند کارى انجام دهد ظلم و ستم از ناحیه او ممکن نیست.
روسفیدى و رو سیاهى در قیامت، بازتاب عقاید و افکار و اعمال خود انسانهاست، نه ظلم خداوند. «وَ مَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِلْعالَمِینَ»
نکات:
نزول آیات الهى بر پیامبر، بدون کم و کاست و بر اساس حقّ و حقیقت است. همچنین عمل ها و عکس العمل ها، پاداش ها و کیفرهاى امّت ها، مطابق یک سرى اصول و سنّت هاى پایدار است.
خداوند، نه بر بندگان تکلیفِ فوق طاقت مى کند و نه در کیفر و پاداش، شرایط و استعدادها و توان افراد را یکسان مى بیند، که اینها موجب ظلم مى گردد.
ظلم را کسى روا مى دارد که یا کمبود داشته باشد و یا نتواند از راه حقّ به مقصود خود نایل شود و یا از بدى و زشتى ستم غافل باشد، و بر خداوند سبحان هیچ یک از این موارد صادق نیست.
خداوندى که همه چیز از اوست و بازگشت همه چیز نیز به سوى اوست، چه نیازى به ظلم کردن دارد؟!
پاسخ یک اشکال:
فایده اینکه خدا به حضرت محمّد صلی الله علیه و آله خبر می دهد: این آیاتى که براى تو تلاوت می کنیم بر حق است چیست؟ در صورتى که آن بزرگوار به حق و صدق این گونه آیات علم الیقین داشت!
جواب این است که گرچه دأب قرآن مجید تکرار این گونه آیات می باشد، ولى در عین حال مقصود اصلى حضرت محمّد صلی الله علیه و آله نیست. بلکه منظور آن افراد شکاکى است که گمان می کردند و می کنند اینگونه آیات از طرف حضرت محمّد صلی الله علیه و آله است، نه از طرف خداوند متعال.
بحث لغوی:
1ـ لام کلمه (لِلَّهِ) براى اختصاص است و چون مشروط و مقید به زمانى نیست، پس مادامى که دنیا بر سر پا باشد نمی توان احدى را براى هر نحوه ملک و مقامى مالک حقیقى شناخت. زیرا کسى مالک حقیقى و اصلى می باشد که ملک و مقام خود را از دست ندهد.
ظلم و ستم درباره کسى مفهوم دارد که ممکن است بدون جلب رضایت او کارى صورت گیرد اما آن کس که تمام امور هستى از آغاز تا پایان به او باز مى گردد و هیچکس بدون اذن او نمى تواند کارى انجام دهد ظلم و ستم از ناحیه او ممکن نیست
بنابر این کلیه ملک و مقامها موقت و مجازى می باشند شاید منظور از جمله: (وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ) این باشد که جزاء و پاداش کلیه امور، چه در عالم دنیا و چه در عالم آخرت با خدا خواهد بود.
2ـ معناى جمله: (وَ مَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِلْعالَمِینَ) این است که خدای مهربان حتى اراده ظلم هم در حق جهانیان نمی کند، تا چه برسد در حق آنان ظلم و ستم نماید زیرا همان طور که اشاره کردیم کسى ظلم و ستم می نماید که محتاج و جاهل باشد، در صورتى که ذات مقدس پروردگار از این گونه احتمالات پاک و منزه مى باشد و اوست که مالک موجودات و حاکم بر آنهاست، چه «کم بودى» دارد تا براى جبران آن ظلم کند؟ وانگهى: وقتى که همه مال او در قبضه حکومت اوست، رابطهاش با همه یکى است چرا بر یکى ظلم و بر دیگرى رحم کند؟!! پس این مردم هستند که به خودشان ظلم مى کنند.
پیام های آیه:
1ـ نزول وحى بر پیامبر، حقّ است، نه ساختهى ذهن و خیال او. «آیاتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَیْکَ بِالْحَقِّ»
2ـ روسفیدى و رو سیاهى در قیامت، بازتاب عقاید و افکار و اعمال خود انسانهاست، نه ظلم خداوند. «وَ مَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُلْماً لِلْعالَمِینَ».
آمنه اسفندیاری
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر آسان، ج 2
تفسیر نمونه، ج 3
تفسیر نور، ج 2
تفسیر احسن الحدیث، ج 2