سند مظلومیت شیعه
آنچه ما را از غلوّ دور می کند عنایت به این نکته است که ائمه علیهم السلام با همه این مقامات، باز بندگان خدا بودند و این همه فضایل، کرامات و مقامات را با اذن الاهی و در ظلّ و سایه عنایت او داشتند، آنان همان گونه که در ذات خود محتاج خداوند هستند، در صفات خود نیز محتاج اویند و از خود استقلالی ندارند.
در این مقاله به طرح دو شبهه که به اعتقادات شیعه وارد شده است پاسخ می گوییم:
شبهه اول: آیا شیعیان طبق نظر مشایخ شیعه بین خدا و امامان معصوم فرق قائل هستند؟
مسئله "غلوّ" در باره پیشوایان یکى از مهم ترین سرچشمههاى انحراف در ادیان آسمانى بوده است. غلوّ همواره یک عیب بزرگ را به همراه دارد و آن ویران نمودن اساس دین؛ یعنى خداپرستى و توحید است، به همین دلیل اسلام در باره غلات سخت گیرى شدیدى کرده و در کتب "عقائد" و "فقه" غلات از بدترین کفار معرفى شده اند.
غلوّ در دین به مثابه انکار دین است؛ زیرا زیان غلوّ کمتر از زیان انکار و نقض دین نیست. گاه غلو در دین سبب مىشود که بسیارى از دین برگردند؛ زیرا فطرت پاک آنان آلودگی ها و خلط هاى غلوّ را نمى پذیرد. آن گاه به همراه ردّ و انکار آن آلودگی ها اصل دین هم مورد ردّ و انکار واقع مى شود.
با بررسی ادیان مختلف به وجود برخی اندیشه های غالیانه در آنها پی می بریم قرآن کریم در مواردی به این موضوع اشاره دارد و انسان ها را به پرهیز از غلوّ توصیه می نماید.
دین اسلام نیز مانند سایر ادیان الهی دچار این آفت خطرناک گردید. پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) اولین سخنان غلوّ آمیز راجع به آن حضرت آغاز گردید. در دوره های مختلف گروه هایی در میان مسلمانان ظهور کرده و تفکّرات غالیانه ای را تبلیغ می نمودند. تلاش عمده این گروه ها امتیاز فوق بشری بخشیدن به شخصیت ها و رهبران سیاسی و دینی بود.
این تلاش ها از علل و انگیزه های متفاوتی برخوردار بود که در ادامه به اختصار به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
1- با روی کار آمدن حکومت اموی و دشمنی و کینه شدید آنان نسبت به اهل بیت، جریانی با حمایت آنان در عرصه منازعات سیاسی و مناقشات دینی پا به عرصه گذارد. این جریان از یک طرف حامل تفکر غالیانه نسبت به رهبران خود بود، و از طرفی دیگر از اظهار عداوت و سب و لعن امامان شیعه به ویژه حضرت علی(علیه السلام) پرهیز نداشت. این جریان تندرو که به تعبیر مورخان اهل سنت به نواصب مشهور گردید، سبب عکس العمل میان شیعیان شد. در این میان این واکنش ها گاه برخی دوستداران ائمه راه افراط را پیش گرفته و با طرح سخنانی در دفاع از امامان که عموماً تحت تأثیر اندیشه های غیر اسلامی است، منزلتی فوق بشری برای آنان ترسیم می نمودند.
2-جاه طلبی برخی از افراد که پیرامون ائمه حضور داشتند سبب شد تا این افراد برای فراهم نمودن جایگاهی اجتماعی برای خویش به غلوّ در باره امامان متوسل شوند؛ یعنی برای امام جایگاهی خدایی قائل شوند تا خود نماینده و مبعوث او گردند.
3-دین مبین اسلام با مطرح کردن بسیاری از قوانین و احکام موجب محدودیت هایی برای برخی افراد که علاقه مند آزادی های بی حد و حصر بودند به وجود آورد. به دست آوردن این آزادی ها مستلزم خارج شدن از چارچوب قوانین مذکور بود؛ لذا غلوّ در مورد برخی اشخاص و صفات الوهیت بخشیدن به آنان زمینه لغو شریعت توسط آنها و توجیه اباحی گری را فراهم می نمود.
هم چنین دفاع نادرست از دین، کسب درآمد و ارتزاق، عشق و شیفتگی بیش از اندازه، افساد در دین و مخالفت حکومت های وقت با جریان تشیع را می توان از علل بروز غلوّ به شمار آورد.
از جمله روش های غلات برای رسیدن به اهدافشان ساختن روایاتی در این جهت و منتسب کردن آنها به امامان بود.
برای این منظور از شیوه های خاصی بهره می بردند. یکی از این روش ها دسّ بود؛ یعنی روایاتی را ساخته و در کتب روایی شیعه با ترفندهایی وارد می نمودند.
وجود چنین جریانی بهانه خوبی برای حکومت های مخالف با امامان بود تا با توسل به این گونه سخنان و متهم نمودن شیعیان به کفر و شرک، سخت گیری نسبت به امامان و سرکوب شیعیان را توجیه نمایند.
ائمه اطهار(علیهم السلام) نیز با درک اوضاع حاکم جامعه، شیعیان را از پیروی چنین افکاری برحذر می داشتند، و همواره با این پدیده انحرافی به مبارزه برخواسته و با روش های متفاوت از جمله ذمّ و لعن کردن و طرد نمودن سعی در کوتاه کردن دست این گروه از به انحراف کشاندن جریان اصیل تشیع داشتند.
نگاه ائمه(علیهم السلام) راجع به غلات:
اگر در روایات صحیح شیعه جستجو کنیم و قدری در سخنان اهل بیت(علیهم اسلام) پیرامون این انحراف تأمل نماییم درخواهیم یافت که هیچ کس به اندازه امامان شیعه به تبیین انحراف و مبارزه با این جریان نپرداخته است.
نظر علمای شیعه راجع به غلو:
برای پی بردن به نظرات و دیدگاه علمای شیعه راجع به غلات، کافی است به کتب رجالی شیعه؛ مانند رجال کشی، نجاشی، علامه حلی، غضائری و ... مراجعه کرد تا از چگونگی برخورد علمای شیعه با این جریان منحرف آگاهی یافت.
فقهای شیعه در کتب و رساله های فقهی و عملی نیز در مباحثی چون طهارت، غالیان را در کنار خوارج و نواصب ذکر کرده و به نجاست آنان فتوی داده اند.
با توجه به آن چه گفته شد و با استفاده از برخی روایات ذکر شده اثرات تفکر غالیانه نسبت به ائمه و جنبه الوهیت بخشیدن به آنها در طول تاریخ به دلایلی که گفته شد میان مسلمانان و در برخی منابع به جا مانده است، البته وجود روایات با چنین مضامینی مورد تأیید هیچ یک از علمای شیعه قرار نگرفته است. به همین جهت علما در برخورد با چنین روایاتی که سخن از الوهیت امامان در آن به میان آمده و با نص صریح قرآن و با روایات صادر شده از ائمه در تعارض است، حکم به عدم صحت آنها می دهند و ناقلان آنها را غالی می دانند.
تاکید قرآن و روایات بر مخلوق بودن انبیاء و امامان:
قرآن کریم در مناسبت های مختلف بشر بودن انبیاء را گوشزد نموده و ما را از غلوّ درباره آنان پرهیز داده است و پیامبران را مخلوق و بشر، مانند دیگران معرفی نموده است.
پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان شیعه نیز همواره بر مخلوق بودن، عجز و نیازشان به خدا تأکید داشته اند. پیامبر(صلی الله علیه و آله)می فرماید: ما بندگان و مخلوق و مربوب خداوندیم به أمر او منقاد می گردیم و به نهی وی منزجر می شویم.
سخن آخر:
بر این اساس، باید توجه داشت آنچه ما را از غلوّ دور می کند عنایت به این نکته است که ائمه با همه این مقامات، باز بندگان خدا بودند و این همه فضایل، کرامات و مقامات را با اذن الاهی و در ظلّ و سایه عنایت او داشتند، آنان همان گونه که در ذات خود محتاج خداوند هستند، در صفات خود نیز محتاج اویند و از خود استقلالی ندارند، بنابر این، اثبات این توانایی ها هیچ منافاتی با توحید ندارد، بلکه تأکید کننده توحید است.
شبهه دوم: بعضا گفته می شود احادیثی که به نفع شیعه در کتاب های اهل سنت وجود دارد را شیعیان وارد کتاب های آنها کرده اند؟
اولا: بسیاری از فضایل و مناقب اهل بیت(علیهم السلام) در منابع و مصادر دست اول اهل سنت وجود داشته، امّا متأسفانه عده ای از مغرضان آن را در چاپ های بعدی حذف نمودند.
ثانیا: بهترین راهی که برای پاسخ به این نوع شبهات وجود دارد؛ این است که در صورت امکان به نسخه های خطّی این کتاب ها مراجعه نموده یا دست کم به کتاب هایی که متقدم هستند و احتمال دستبرد و تحریف آن کمتر است مراجعه شود.
ثالثاً: بسیاری از احادیثی که در مناقب و فضایل امامان شیعه و به تعبیر شما به نفع شیعه می باشد، در منابع دست اول اهل سنت؛ مانند: صحیح بخاری و صحیح مسلم وجود دارد که اهل سنت چنین شائبه ای در مورد آن ندارند.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منبع: سایت اسلام کوئیست