ملکه اسلام!

یامن له الدنیاوالأخره

آیت الله میرزا خلیل کمره ای (م 1405 قمری) عالمی سرشناس و جامع الاطراف است که طی دهه های بیست تا پنجاه، با داشتن چهره ای علمی در جامعه ایران، نقش قابل ملاحظه ای در شکل دهی به افکار مذهبی در سطح عمومی داشت. وی به خصوص به دلیل آشنایی اش با تاریخ اسلام، تبحّرش در نگارش عمومی دینی ـ اجتماعی و مشارکتش در کارهای مطبوعاتی و همچنین داشتن دیدگاه های رایج در دهه بیست و سی در باره وحدت اسلامی و تلاش برای تحقّق آنها، شهرتی خاص دارد.

بیشتر آثار وی تاریخی است اما به طور کلی، باید آثار او را در زمره آثار دینی ـ تاریخیِ این دوره به شمار آورد. علاوه بر کتابهایش، از وی فراوانی در مطبوعات مذهبی آن دوره، از جمله نشریه «آیین اسلام» و بسیاری از نشریات دیگر به چاپ رسیده است.

در سال 1348 خورشیدی، فرزندش ناصرالدین کمره ای به همراه دکتر عباس قانع، فهرست تألیفات ایشان را ضمن کتابچه ای منتشر کردند. این آثار که مشتمل بر 50 عنوان می شود، بیشتر کتاب و شماری هم مقالاتی است که از وی در جای های مختلف به چاپ رسیده است.

میرزا خلیل به طور عمده، علاقمند به مباحث تاریخ اسلام بود و در این زمینه آثار متنوّعی نوشت; نمونه ای از آنها کتاب «صحیفه سخن زهرا علیهاالسلام در اساس دولت کبری و شکل خلافت عظمی یا سرچشمه آب حیات» است که ضمن آن، شمار زیادی از وی در زمینه های مختلف تاریخی و شبه تاریخی درج شده است.

جلد دوم همان کتاب با عنوان «ملکه اسلام، فاطمه زهرا علیهاالسلام اولین محکمه قضایی بعد از پیغمبر» است که هم شرحی است بر خطبه آن حضرت و هم تحلیلی است از وقایع دوران نخست اسلام.

این اثر یکی از بهترین شرح ‌های نوشته شده بر خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام است که به قلم آیت ‌الله کمره ای تألیف و توسط حجت ‌الاسلام و المسلمین صابریان و محققان موسسه دارالعرفان ویرایش و تحقیق شده است.

این اثر تحقیقی دقیق درباره دو خطبه ‌حضرت زهرا علیهاالسلام و شرح فقرات آن و بررسی زندگی سراسر نور آن حضرت و وقایع پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله تا شهادت حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام است که در نوع خود اثری ارزشمند و ماندگار و قابل استفاده برای محققان و نیز عموم افراد جامعه است.

در این اثر علاوه بر بررسی ‌های تحلیلی این خطبه، به بررسی حیات سراسر نور آن بانو پرداخته شده و نیز اشاراتی به شیوه حکومتی حضرت امیرالمومنین علیه السلام و شرح زندگی برخی از اصحاب و همچنین واقعه شهادت جانسوز آن حضرت به طور مفصل تحقیق شده است.

این اثر پیش از این در دو جلد به چاپ رسیده بود که محققان این مرکز با عنوان‌ گذاری، تحقیق درباره زندگی ‌نامه بسیاری از شخصیت ‌های اسلام، مستند‌سازی و بررسی تحلیلی برخی از نکات اعتقادی و تطبیق متن خطبه ‌ها با پنج نسخه‌ معتبر و مقدمه ‌ای مفصل درباره حیات آن حضرت از ولادت تا رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله بر غنای آن افزوده ‌اند.

شایان ذکر است میرزا خلیل کمره ای علاوه بر کارهای علمی، با ایجاد ارتباط با علمای سعودی و حتی مسۆولان و در رأس آنها ملک فیصل، تلاش کرده است تا ایده های خود را به آنان انتقال دهد و به خصوص ذهنیت آنان را نسبت به مذهب تشیع اصلاح کند. وی در این زمینه، فعالیتی مشابه آنچه که زمانی در دارالتقریب توسط شیخ محمدتقی قمی، شیخ شلتوت و آیت الله بروجردی دنبال می شد و در ایران هم برخی از نشریات مذهبی مانند نشریه مسلمین حاج سراج انصاری و آیین اسلام دنبال آن بودند، از خود نشان می داد.

فرآوری: ابوالفضل صالح صدر

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

---

منابع:

رسول جعفریان، فصلنامه میقات حج، شماره 42، ص 108.

پایگاه اطلاع رسانی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا).