حکمت ها و چراها در آیات قرآن

یامن له الدنیاوالأخره

گاه قرآن حکیم حقیقتی را در آیه یا آیاتی می آورد و در پایان، با بیانی گویا و لطیف، برهان و علل یا ریشه های پیدایی آن را بازگو می فرماید. این گونه سخن گفتن ویژه ذات اقدس ربوبی است که گاه به صراحت، گاه به اشاره، گاه نیز با تقدیم علت یا بالعکس آمده است.در آیاتی نیز این مهم را روایات بر عهده دارند. (1)برای نمونه در آیاتی که از شناخت یا قدرت یا عظمت الهی سخن رفته، بی کرانی دانایی و بی پایانی توانایی و فراخی گستره وجودی خدای سبحان را یادآور می شود که گاه با واژه تعلیل همراه است: ( وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ ) (2) و بقره: آیه 37 و 173؛ آل عمران: آیه 155و 199؛ انعام: آیه 165؛ اعراف: آیه 167؛ نحل: آیه 17؛ حجّ: آیه 60؛ نور: آیه 25؛ مزّمّل: آیه 20.

گاه به گونه گزارشی و بدون نشان تعلیل آمده است: ( وَ الْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاَثَةَ قُرُوءٍ وَ لاَ یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحَامِهِنَّ إِنْ کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ بُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذ لِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلاَحاً* وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ‌ ) (3) و بقره: آیه 255 و 284؛ آل عمران: آیه 4 و 31 و 129؛ مائده: آیه 40؛ ابراهیم (علیه السّلام): آیه 20؛ فرقان: آیه 70؛ احزاب: آیه 25؛ شوری: آیه 4؛ حدید: آیه 2.