نمی از یَم بی‌کران صحیفه سجادیه
یکی از کتب بسیار مظلوم، کتاب مقدس و مبارک صحیفه سجادیه می باشد که به بهانه شهادت امام سجاد علیه السلام مناسب است نگاهی دوباره به آن بیاندازیم تا شاید از فیوضات آن امام همام بهره ای برده باشیم. حتی نگاه اجمالی به فهرست دعاهای موجود در این کتاب شریف، خالی از لطف و بهره نیست تا این که انسان در یاد داشته باشد در این کتاب چه دعاهایی موجود می باشد که در هر مناسبتی به آن سری بزند، مثل دعا در هنگام ختم قرآن، دعای روز عید فطر و قربان، دعای روز عرفه و غیره.
متاسفانه مسلمانان به طور عموم و شیعیان نیز به طور خصوص آشنایی چندانی با این کتاب ندارند گرچه عده ای با قرآن به طور نسبی آشنایی دارند و همچنین با کتاب شریف نهج البلاغه، اما هنوز صحیفه سجادیه این زبور آل محمد علیهم السلام جایگاه اصلی خود را در بین مسلمانان و بلکه در بین شیعه پیدا نکرده است که این امر در خور توجه و مایه تأسف می باشد !
کتاب نهج البلاغه در دنیای اهل تسنن نیز شناخته شده است و همانطور که می دانیم دو شرح از شروح معروف این کتاب از اهل تسنن می باشد: شرح ابن ابی الحدید و شرح محمد عبده. اما بسیاری از اهل تسنن و حتی علمای آنها از وجود چنین کتابی در دست شیعه مطلع نیستند تا جایی که وقتی حضرت آیة الله بروجردی یک صحیفه را به مفتی الأزهر مصر هدیه کرد او از این که تا به آن موقع از وجود این کتاب بی اطلاع بوده است اظهار تأسف نمود !!
آیا این نیز مایه تأسف نیست که در خانه شیعیان در کنار قرآن و مفاتیح، کتاب شریف نهج البلاغه و صحیفه سجادیه موجود نباشد یا اگر موجود باشد یک بار هم به آن سر نزده باشیم !!
حال برای این که بی بهره نمانیم به شرح چند فراز که البته به نظر قاصر نگارنده در خور توجه بیشتری می باشد می پردازیم تا بلکه از این خرمن خوشه ای و از این یم به نَمی دست یابیم.
زیباترین شیوه ستایش
« والحمد لله بکل ما حمده به أدنی ملائکته إلیه و أکرم خلیقته علیه و أرضی حامدیه لدیه حمدا یفضل سائر الحمد کفضل ربنا علی جمیع خلقه ... حمدا لا منتهی لحده ... حمدا یکون وصلة إلی طاعته و عفوه » (1) :
ستایش مخصوص خداست به اندازه ستایش نزدیک ترین فرشتگانش به سوی او و به اندازه حمد با کرامت‌ترین مخلوقاتش در نزدش و به قدر حمد مورد پسندترین حمدکنندگانش در حضور او، حمدی که برتریش بر سائر حمدها مانند برتری خدا بر جمیع مخلوقاتش باشد، حمدی که بی نهایت باشد، حمدی که ما را به اطاعت و بخشش او بکشاند!
« الحمد لله الذی لو حبس عن عباده معرفة حمده .... لخرجوا من حدود الإنسانیة إلی حد البهیمة » (2) :
ستایش مخصوص خداوند است حتی در این زمینه که حمد و ستایش را به انسان آموخت و اگر حمد بر نعمتها را به بندگان نمی آموخت از مرز انسانیت خارج و داخل در مرز حیوانیت می بودند و دیگر با چهار پایان فرقی نمی داشتند!
واقعا اگر از امام سجاد علیه السلام حمد خدا را به شیوه ایشان نمی شناختیم چه کسی این حمد زیبا را با این بلاغت به ما می آموخت ؟! کیست که مانند معصوم بالاترین حمد ممکن را در یک جمله به این موجزی و اختصار بیان کند حقا که اعجاز می باشد :
« الحمد لله بجمیع محامده کلها علی جمیع نعمه کلها »
ستایش مخصوص خداست آن هم با جمیع ستایش های ممکن در حق او بر تک تک نعمتهایش !! (3) .
دعا برای احترامی فراموش‌شده
یکی از ادعیه صحیفه که جنبه آموزشی و تربیتی نیز دارد دعا در حق والدین است که امروزه برای جوانان بسیار مهم است چرا که متأسفانه در اثر گسترش فرهنگ پلید غربی احترامات و آدابی که بین فرزندان و والدین باید باشد ضعیف و کمرنگ شده است!
« ... خدایا به من الهام نما که چه وظیفه ای در مقابل پدر و مادرم دارم ... خدایا من را به گونه ای قرار ده که نسبت به پدر و مادرم وقار و هیبتی در دل داشته باشم مانند وقار و هیبتی که انسانها در مقابل سلطان قهار دارند ! ... نیکی به پدر و مادر را از خواب شیرین و نوشیدن شربت گوارا در هنگام تشنگی در نظرم زیباتر و گواراتر جلوه بده ! تا اینکه خواسته آنها را بر خواسته خود و رضایت آنها را بر رضایت خود مقدم بدارم ! ... خدایا آنها را بعد از نماز هنگام دعا از یاد من مبر بلکه یاد آنها را در هر لحظه از شب و روز در دلم زنده بدار !! » (4) .
آری عامل ترین مردم به این فرمایشات و ادعیه خود حضرت بودند چرا که در روایتی وارد شده که آن حضرت هیچ گاه با مادر خود بر سر یک سفره نمی نشستند تا مبادا دستشان به سوی غذایی رود که مادرشان آن لقمه را قصد داشتند که بردارند حتی تا این اندازه احترام والدین را رعایت می کردند !!
پی نوشت:
1و2- دعای اول صحیفه سجادیه.
3- اقبال ج1 ص138.
4- دعای 24 صحیفه.
حمید حاج علی
مدّرس حوزه علمیه
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان